Савол: Уни қандай амалга оширишимиз мумкин?
Жавоб: Мамлакатимизда тадбиркорлик ва ишбилармонлик муҳитини ривожлантиришни рағбатлантириш, уни қўллаб қувватлаш ҳамда ҳуқуқий ҳимоя қилиш масаласига доимий равишда эътибор қаратиб келинмоқда.
Шунга кўра, бизнинг менталитетимизга мос бўлган тадбиркорликнинг янги ташкилий ҳуқуқий шакли оилавий тадбиркорлик жорий этилди ва унинг ҳуқуқий асослари яратилди.
“Оилавий тадбиркорлик тўғрисида”ги Қонунга мувофиқ Оилавий тадбиркорлик бу — оила аъзолари томонидан таваккал қилиб ва ўз мулкий жавобгарлиги остида фойда олишга қаратилган фаолият ҳисобланади. Оилавий тадбиркорлик юридик шахс ташкил этган ёки ташкил этмаган ҳолда амалга оширилиши мумкин. Юридик шахс ташкил этган ҳолда амалга ошириладиган оилавий тадбиркорликнинг ташкилий-ҳуқуқий шакли оилавий корхона ҳисобланади.
Оилавий тадбиркорлик иштирокчилари — оила бошлиғи, унинг хотини (эри), болалари ва набиралари, ота-онаси, қариндошлари бўлиши мумкин.
Савол: Менда тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун алоҳида бино мавжуд эмас. Шунинг учун ўзим яшаб турган турар жойда фаолиятимни олиб борсам бўладими?
Жавоб: Оилавий корхона иштирокчиларига мулк ҳуқуқи асосида ёки бошқа қонуний асосда тегишли бўлган турар жойлар ва яшаш учун мўлжалланмаган жойлар, ишлаб чиқариш, хўжалик бинолари ва бошқа иморатлар оилавий корхона фаолияти амалга ошириладиган жойлар бўлиши мумкин.
Оилавий тадбиркорлик субъектларига бошқа тадбиркорлик субъектларидан фарқли ўлароқ бир қатор афзалликлар берилган.
Хусусан, Оилавий корхона иштирокчиларига тегишли бўлган турар жойларни улардан оилавий корхона фаолиятида фойдаланиш мақсадида яшаш учун мўлжалланмаган жойларга айлантириш талаб қилинмайди.
Бундан ташқари, тадбиркорлар турар жойларидан бир вақтнинг ўзида истиқомат қилган ҳолда тадбиркорлик фаолиятини амалга оширсалар коммунал инфратузилма хизматлари жумладан электр энергияси, сув таъминоти, канализация, газ таъминоти ва иссиқлик таъминоти ҳақини тўлаш аҳоли учун белгиланган тарифлар бўйича ва шартлар асосида амалга оширилади.
Савол: Мен шу йили касб-ҳунар коллежини тамомлаб, тадбиркорлик фаолиятини амалга оширмоқчиман. Коллеж битирувчилари учун ушбу соҳада қандай имтиёзлар белгиланган.
Жавоб: Мамлакатимизда сўнгги йилларда ёшлар тадбиркорлиги ҳамда уларнинг иш билан таъминланганлик масаласига алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Коллежда ўқишни тамомлаганига 3 йилдан ортиқ бўлмаган, давлат рўйхатидан ўтган ҳамда юридик шахс устав фондида 50 фоиз ёки ундан ортиқ акцияга эга бўлган битирувчилар кредитлаш субъектлари ҳисобланади.
Микрокредитлар, юридик шахс ташкил этмаган ҳолда фаолият юритаётган субъектларга — энг кам ойлик иш ҳақининг 200 бараваригача. Юридик шахс ташкил этган ҳолда фаолият юритаётган субъектларга эса — энг кам ойлик иш ҳақининг 300 бараваригача миқдорида, 6 ойдан 12 ойгача имтиёзли давр билан берилади.
Бундан ташқари, касб-ҳунар коллеж битирувчилари якка тартибдаги тадбиркор сифатида давлат рўйхатидан ўтган санадан эътиборан қатъий белгиланган солиқни тўлашдан олти ой муддатга озод этилиши белгиланган.
Савол: Мен хусусий корхона раҳбариман. қонун ҳужжатларини қабул қилишда ўз таклифларимни билдиришим мумкинми?
Жавоб: Бугунги кунда мамлакатимизда фуқароларни қонун ҳужжатларини қабул қилишда жараёнида иштирокини кенгайтириш, улар фаоллигини ошириш борасида бир қатор ишлар амалга ошириб келинмоқда. Ва бунинг ҳуқуқий асоси яратилди.
Хусусан, тадбиркорлик фаолиятига оид ишлаб чиқилаётган ҳамда қабул қилинган ҳужжатлар — Интерактив давлат хизматлари ягона порталида ҳужжатни ишлаб чиққан орган томонидан муҳокама қилиш учун жойлаштирилади.
Лойиҳанинг муҳокамаси вазирликлар ва идоралар билан келишиш жараёнидан олдин, қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжат муҳокамаси эса — у кучга киргандан сўнг бир йилдан кейин ўтказилади.
Норматив-ҳуқуқий ҳужжат юзасидан юридик ва жисмоний шахслар белгиланган шаклдаги сўровномалар тўлдириш йўли билан ўз таклифларини тақдим этишлари мумкин. Иштирокчилар томонидан берилган ҳар бир таклифлар албатта кўриб чиқилади.
Келиб тушган таклифларни инобатга олиш ишлаб чиқилган лойиҳани қайта ишлаш орқали, қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда эса ҳужжатга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш йўли билан амалга оширилади.
Муҳокама материаллари 3 йил мобайнида Ягона порталда сақланади ҳамда чекланмаган доирада танишиб чиқиш учун очиқ ҳолда бўлади.
Савол: Мен вақтинча ишсизман. Уйда ўтирган ҳолда тадбиркорликнинг қайси турини амалга оширсам бўлади. Шу ҳақда батафсил маълумот берсангиз.
Жавоб: Ҳукуматимиз томонидан қишлоқ жойлардаги иш билан банд бўлмаган аҳолини уйда маҳсулотлар ишлаб чиқариш, хизматлар кўрсатиш ишларини бажаришга жалб этиш, фуқароларнинг ижтимоий ва меҳнат кафолатларини таъминлаш борасида бир қатор ишлар амалга оширилмоқда.
Жисмоний шахслар уйида истиқомат қилган ҳолда тадбиркорликнинг касаначилик шакли билан шуғулланишлари мумкин.
Касаначилик бу — тузилган меҳнат шартномасига мувофиқ иш берувчининг буюртмалари бўйича товарлар ишлаб чиқариш ёки хизматлар кўрсатиш бўйича амалга ошириладиган фаолият ҳисобланади.
Касаничилик фаолияти жисмоний шахснинг яшаш жойида ёки унинг оила аъзоларига тегишли бўлган биноларда амалга оширилиши мумкин. Бунда турар жой биноларини нотурар жой бинолар тоифасига ўтказиш талаб қилинмайди. Шу билан бирга, фаолиятни амалга ошириш учун рўйхатдан ўтиш талаб этилмайди.
Касаничилик билан 16 ёшдаги ва ундан катта ёшдаги жисмоний шахслар шуғулланишлари мумкин. Меҳнат шартномаларига эга бўлган касаначилар иш билан банд бўлган аҳоли тоифасига киритилади ва уларга меҳнат дафтарчаси берилади. Касаначининг ишлаган вақти меҳнат стажига қўшилади.
Бундан ташқари, касаначига иш берувчи томонидан берилган асбоб-ускуналар, жиҳозлар ва инвентарлар фойдаланиш даврида мулк солиғидан озод қилинади. Шунингдек, касаначилар фаолиятини назорат қилувчи органлар томонидан текшириш қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда иш берувчи корхонани текшириш вақтида ўтказилиши мумкин.
Савол: Менинг фарзандим 15 ёшда. Маҳалламиздаги ҳунармандга шогирд сифатида беришим мумкинми?
Жавоб: Мамлакатимизда халқ ҳунармандчилигининг кўп асрлик анъаналарини сақлаб қолишнинг энг самарали воситаларидан бири сифатида ҳунармандчиликни янада ривожлантириш масаласига доимий эътибор қаратиб келинмоқда.
Ҳунарманд ҳунармандчилик фаолиятини амалга ошириш учун 5 нафар шогирдни жалб этишга ҳақлидир.
15 ёшга тўлган шахс ота-онасидан биттасининг ёки унинг ўрнини босадиган шахснинг ёзма розилиги билан ҳунарманднинг шогирди сифатида жалб этилади.
Бундан ташқари, 18 ёшгача бўлган шахс ҳунарманднинг шогирди сифатида ишлашига у умумтаълим мактаби, касб-ҳунар коллежи ёки академик лицейда албатта ўқиши шарти билан йўл қўйилади.
Саволларга Адлия вазирлиги масъул ходими М. Насуллаев жавоб берди.