Президентимиз Конституциямиз қабул қилинганининг 23 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги маърузасида соғлом авлод орзуси аждодларимиздан бизга ўтиб келаётган, қон-қонимизга сингиб кетган азалий интилиш эканлиги, ана шундай муҳим ҳаётий қадриятни жамиятимизда янада чуқур қарор топтириш, соғлом ва баркамол авлодни тарбиялаш борасидаги ишларимизни янада юксак босқичга кўтариш мақсадида жорий йил юртимизда “Соғлом она ва бола йили”, деб эълон қилинди.

“Соғлом она ва бола йили” Давлат дастурида болалар соғлиғини таъминлаш, соғлом ва баркамол авлодни тарбиялашга алоҳида эътибор қаратилди.

Дарҳақиқат, Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенциянинг 6-моддасида иштирокчи давлатлар боланинг яшаши ва соғлом ривожланишини юқори имконият даражасида таъминлаши шартлиги белгиланган. Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг “Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида”ги Қонуннинг 8-моддасида ҳам давлат соғлом боланинг туғилиши ва ривожланишини таъминлаш учун шароит яратиши шартлиги белгиланган.

Хусусан, Оила кодексининг 152-моддасида фарзандликка олиши мумкин бўлмаган шахслар, ушбу кодекснинг 198-моддасида эса тутинган ота-она бўлиши (болани оила тарбиясига (патронат) олиш) мумкин бўлмаган шахслар, “Васийлик ва ҳомийлик тўғрисида”ги Қонуннинг 22-моддасида васий ва ҳомий этиб тайинланиши мумкин бўлмаган шахслар белгилаб қўйилган.

Ушбу моддаларда ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилинган ёки ота-оналик ҳуқуқи чекланганлар, қонун билан белгиланган тартибда муомалага лаёқатсиз ёки муомала лаёқати чекланган деб топилганлар, асаб касалликлари ёки наркология муассасаларида рўйхатда турувчилар, фарзандликка олганлиги бекор қилинган собиқ фарзандликка олувчилар, қасддан содир қилган жиноятлари учун илгари ҳукм қилинган фуқаролар фарзандликка олувчилар бўлиши мумкин эмаслиги акс этган.

Фуқаролик процессуал кодексининг 2853-моддасида фақатгина фарзандликка олиш тўғрисидаги аризага, фарзандликка олувчиларнинг (олувчининг) соғлиғи ҳолати ҳақида тиббий хулоса (психиатрия, сил касаллигига қарши кураш ва наркология муассасалари, шунингдек, ОИТСга қарши кураш марказларининг маълумотномалари) илова қилиниши тартиби кўрсатилган.

Бироқ вояга етмаган болаларни васийлик ва ҳомийликка ҳамда болаларни оила тарбиясига олиш (патронат) масалаларини тартибга солувчи қонун ҳужжатларида эса болани олувчининг сил, ОИВ инфекцияси ва бошқа юқумли касалликлар билан касалланганлигини текшириш масалалари тартибга солинмаган.

Мазкур масала юзасидан хорижий давлатлар қонунчилиги ўрганилганда, уларда ҳукумат қарори асосида фарзандликка, васийлик ва ҳомийликка ҳамда болаларни оилага тарбияга олишни (патронат) рад этувчи касалликлар рўйхати тасдиқланганлиги маълум бўлади.

Хусусан, Россия Федерацияси ҳукуматининг 2013 йил 14 февралдаги 117-сон қарори билан тасдиқланган, болани фарзандликка, васийлик ва ҳомийликка ҳамда болаларни оилага тарбияга олишни (патронат) рад этувчи касалликлар рўйхатида турган юқумли касалликлар, наркомания, токсикомания ва алкоголизм касалликларига чалинган шахслар томонидан фарзандликка, васийлик ва ҳомийликка ҳамда болаларни оилага тарбияга олиши рад этилиши белгиланган.

Адлия вазирлиги томонидан фуқароларнинг соғлом турмуш тарзини шакллантириш, келажак авлодни соғлом тарбиялаш ва юқумли касалликлар тарқалишининг олдини олиш мақсадида “Васийлик ва ҳомийлик тўғрисида”ги Қонунга шахс томонидан болани фарзандликка, васийлик ва ҳомийликка ҳамда болаларни оилага тарбияга олишни (патронат) рад этувчи юқумли касалликлар рўйхатини белгиловчи норманинг киритилиши юзасидан таклиф ишлаб чиқилди.

Мазкур таклиф Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Бош прокуратура, Ички ишлар, Соғлиқни сақлаш, Халқ таълими вазирликлари, Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази ҳамда Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) томонидан қўллаб-қувватланди ҳамда Адлия вазирлиги томонидан белгиланган тартибда ҳукуматга киритилди.

З.мустафақулов, Адлия вазирлиги масъул ходими