Bog'lanish

Telefon
(+998 65) 223-21-20

Elektron manzil
buxoro@adliya.uz

Xabarni yuborish
Ishonch telefoni 1008

Фуқаролик жамияти шакллантирилишида конституциянинг тутган ўрни ва роли

Дата: 04.12.2014    

Ҳуқуқий демократик давлат барпо этишни ўз олдига мақсад қилган Ўзбекистон Республикасининг асосий қонуни унинг Конституция бўлиб, унда давлатнинг ижтимой, иқтисодий, сиёсий ва маданий соҳаларига оид масалалар кенг ёритиб берилган. Президентимизнинг бевосита раҳбарлигида ишлаб чиқилган бош қомусимиз ҳуқуқий демократик давлат барпо этилиши, эркин бозор иқтисодиётининг шакллантирилиши, миллий иқтисодиёт асосларининг мустаҳкамланиши, инсон, унинг манфаатлари, ҳуқуқ ва эркинликлари олий қадрият ҳисобланадиган фуқаролик жамиятининг қарор топишида мустаҳкам кафолат бўлмоқда.

Фуқаролик жамиятини шакллантириш мақсадида мустақиллик йилларида бир қанча ислоҳотлар амалга оширилди. Жумладан, конституциямизнинг ХIII боби жамоат бирлашмалари фаолиятини тартибга солишга қаратилган бўлиб, 56-моддада қонунда белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган касаба уюшмалари, сиёсий партиялар, олимларнинг жамиятлари, хотин-қизлар, фахрийлар ва ёшлар ташкилотлари, ижодий уюшмалар, оммавий ҳаракатлар ва фуқароларнинг бошқа уюшмалари жамоат бирлашмалари сифатида эътироф этилиши белгиланган. Шунингдек, 58-моддада жамоат бирлашмалари фаолияти кафолати сифатида қуйидаги норма келтирилган: “Давлат жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя этилишини таъминлайди, уларга ижтимоий ҳаётда иштирок этиш учун тенг ҳуқуқий имкониятлар яратиб беради.

Давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг жамоат бирлашмалари фаолиятига аралашишига, шунингдек жамоат бирлашмаларининг давлат органлари ва мансабдор шахслар фаолиятига аралашишига йўл қўйилмайди”. Юқоридаги норма талабларини бажариш мақсадида бир қатор қонун ва қонуности ҳужжатлари қабул қилинди. Жумладан, 1991 йил 15 февралда “Ўзбекистон Республикасида жамоат бирлашмалари тўғрисида” қонун; 1996 йил 26 декабрда “Сиёсий партиялар тўғрисида”ги қонун; 1999 йил 14 апрелда “Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисидаги” қонунлар қабул қилинди.

Фуқаролик жамиятини шакллантириш борасида олиб борилган ислоҳотларнинг энг юқори босқичини 2010-2014 йиллар ўз ичига олади. 2010 йил 12 ноябрда Президентимизнинг “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси” эълон қилинди. Концепциянинг 5 йўналиши фуқаролик жамияти институтларини шакллантириш ва ривожлантириш масалаларига қаратилиб, бир қанча қонунларга ўзгартириш ва қўшимчалар киритилиши, шунингдек янги қонунлар қабул қилиниши таклиф этилди. Келтирилган таклифлар асосида қуйидаги қонун ҳужжатлари: “Ижтимоий шерикчилик тўғрисида”ги қонун 2014 йил 25сентабрь,“Экологик назорат тўғрисида”ги қонун 2013 йил 27 декабрда қабул қилинди. Шунингдек, “Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида”ги; “Фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) ва унинг маслаҳатчилари сайлови тўғрисида”ги Қонунларга ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Шу билан бир қаторда, “Кучли давлатдан — кучли фуқаролик жамияти сари” тамойилини изчиллик билан босқичма-босқич амалга ошириш, шунингдек фуқаролик жамияти институтлари тизимини кенг ривожлан- тириш, уларни ташкил этиш ҳамда фаолиятини йўлга қўйиш билан боғлиқ ташкилий-ҳуқуқий механизмларни такомиллаштириш мақсадида 2013 йил 12 декабрда Президентимизнинг “Фуқаролик жамияти институтларини ривожлантиришга кўмаклашиш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарори қабул қилинди. Мазкур қарорга мувофиқ ННТни давлат рўйхатидан ўтказиш ва ҳисобга олишда бир қанча енгилликлар берилиб,соддалаштирилди.

Жадал суратларда ривожланиб бораётган ижтимоий муносабатлар ва фуқаролик жамиятини шакллантириш масаласи, Бош Қомусимизга ҳам бир қатор ўзгартиришлар киритилишини тақазо этмоқда. Шу муносабат билан 2014-йил 16-апрелда қабул қилинган “Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг айрим моддаларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонунига мувофиқ Конституциямизнинг 32-моддасига қуйидагича ўзгартириш киритилди: “Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари жамият ва давлат ишларини бошқаришда бевосита ҳамда ўз вакиллари орқали иштирок этиш ҳуқуқига эгадирлар. Бундай иштирок этиш ўзини ўзи бошқариш, референдумлар ўтказиш ва давлат органларини демократик тарзда ташкил этиш, шунингдек давлат органларининг фаолияти устидан жамоатчилик назоратини ривожлан- тириш ва такомиллаштириш йўли билан амалга оширилади.

Давлат органларининг фаолияти устидан жамоатчилик назоратини амалга ошириш тартиби қонун билан белгиланади”.

Жамоатчилик назорати институтини кучайтириш ва тартибга солиш мақсадида “Жамоатчилик назорати” тўғрисидаги янги қонуннинг муҳокама этилаётганлигини таъкидлаб ўтиш лозим. Фуқаролик жамиятини шакллантириш фуқароларнинг юқори даражадаги ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятга эга бўлишини, давлат ва жамият бошқаришда фаол бўлишларини талаб этади.

Отабек Музафаров, Бухоро вилоят адлия бошқармаси маъсул ходими