Мамлакатимиз мустақилликка эришгандан кейин янги бозор муносабатларига асосланган иқтисодий тузум йўлини танладик. Бунда асосий эътибор республикамиз аҳолисининг ўрта қатламини қўллаб-қувватлашга, уларга тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланишлари учун кенг имкониятлар яратиб беришга йўналтирилди. Истеъмолда хусусий мулк, хусусий тадбиркорлик, кичик бизнес тушунчалари пайдо бўлди. Хорижий давлатлар билан алоқалар, хусусан саноат ва савдо-сотиқ соҳасида ўзаро ҳамкорлик йўлга қўйилди.

Аҳолининг айнан ўрта қатлами юрт таянчи эканлигини, мамлакатдаги барқарорликнинг таъминланиши кўп жиҳатдан уларга боғлиқ бўлишини давлат арбоби ва олим бўлган Амир Темур, Абу Али ибн Сино ўзларининг давлат ва ҳуқуқ тўғрисидаги қарашларида таъкидлаб ўтганлар. Юқоридагиларни инобатга олган ҳолда ўрта синфни юрт таянчига айлантиришда бозор иқтисодиёти шароитида айнан хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнесни қўллаб-қувватлаш ва уларга янада кўпроқ шарт-шароитлар яратиб бериш муҳим ўрин тутади. Буни мамлакатимиз мисолида кўришимиз мумкин.

Мустақиллик йилларида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлашга қаратилган бир қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди. Жумладан, улардан энг асосийлари Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 14 июндаги ПФ–3619-сон “Тадбиркорлик субъектларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги, 2005 йил 5 октябрдаги ПФ–3665-сон “Тадбиркорлик субъектларини текширишни янада қисқартириш ва унинг тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги,2011 йил 24 августдаги ПФ–4354-сон “Тадбиркорлик субъектларини ташкил этиш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонлари, 2011 йил 12 майдаги ПҚ–1529-сон “Тадбиркорлик субъектларини ташкил этиш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги, 2011 йил 25 августдаги ПҚ–1604-сон “Бюрократик тўсиқларни бартараф этиш ва тадбиркорлик фаолияти эркинлигини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2014 йил 2 декабрдаги 328-сон “Қонун ҳужжатларининг тадбиркорлик фаолиятига таъсирини баҳолаш тизимини жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори ва бошқалар.

Мамлакатимизда 2011 йилнинг “Кичик бизнес ва хусусуий тадбиркорлик йили” деб номланиши хусусий тадбиркорлик фаолиятига ва кичик бизнесга нақадар эътибор катталигини кўрсатиб беради. 2014 йилда хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнеснинг мамлакатимиз ялпи ички маҳсулотидаги улуши 56 фоизни ташкил этди. 2014 йилнинг биринчи чорагида хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнеснинг мамлакатимиз ялпи ички маҳсулотидаги улуши 41 фоизни ташкил этган бўлса, 2015 йилнинг биринчи чорагида худди шу кўрсаткич 41,7 фоизни ташкил этди. 

Жорий йилнинг биринчи чорагида саккиз мингдан ортиқ янги кичик бизнес субъектлари ташкил қилинди (2014 йилнинг худди шу даврига нисбатан 10,2 фоиз кўп). Бундан шу нарса аён бўладики, хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнес борган сайин ривожланмоқда ва республикамиз иқтисодиётида салмоқли улушга эга.

Президентимизнинг 2015 йил 15 майдаги ПФ–4725-сон “Хусусий мулк, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ишончли ҳимоя қилишни таъминлаш, уларни жадал ривожлантириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонининг қабул қилиниши тадбиркорларга янада қулайлик ва шарт-шароитлар яратиб беради. Мазкур Фармон билан республика иқтисодиётида хусусий мулкнинг ўрни ва ролини тубдан ошириш, хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш йўлидаги тўсиқ ва чекловларни бартараф этиш, иқтисодиётда давлат иштирокини камайтириш, ялпи ички маҳсулотда хусусий мулк, жумладан, чет эл капитали иштирокидаги улушини изчил ошириш мақсадида Хусусий мулк, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ишончли ҳимоя қилишни таъминлаш, уларни жадал ривожлантириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этиш бўйича чора-тадбирлар дастури тасдиқланди. Ушбу Дастурда қуйидагилар назарда тутилган:

тадбиркорлик фаолиятига ноқонуний аралашиш ва тўсқинлик қилиш, хусусий мулкдорлар ҳуқуқларини бузганлик учун давлат, ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва назорат қилувчи органларнинг мансабдор шахслари жавобгарлигини жиноий жавобгарликка тортиш даражасигача ошириш;

хусусий мулкни ҳимоя қилиш кафолатини кучайтириш, тадбиркорлик фаолиятини тартибга соладиган маъмурий ва жиноят қонунчилигини либераллаштириш жараёнини давом эттириш;

барча турдаги рўйхатдан ўтказиш, рухсат бериш ва лицензиялаш, шунингдек, ташқи иқтисодий фаолиятни амалга ошириш билан боғлиқ тартиб-таомилларни янада соддалаштириш;

хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликни жадал ривожлантириш учун зарур шарт-шароит ва имкониятлар яратиш, уларнинг моддий ва кредит ресурсларидан фойдаланишини кенгайтириш, бизнес муҳитни яхшилаш.

Шунингдек, мазкур Фармонга мувофиқ, туман (шаҳар) ҳокимликлари ҳузуридаги тадбиркорлик субъектларини рўйхатдан ўтказиш инспекциялари негизида тадбиркорлик субъектларига “бир дарча” тамойили бўйича давлат хизматлари кўрсатиш ягона марказларини ташкил этиш ва ушбу “бир дарча” марказларининг фаолияти 2016 йилнинг 1 январидан кечиктирмасдан бошланиши белгиланди. 2016 йилнинг 1 январидан бошлаб янги ташкил этилаётган “бир дарча” марказлари томонидан кўрсатилаётган хизматлар учун бошқа давлат ва хўжалик бошқарув органларига тадбиркорлик субъектларидан бевосита ҳужжатлар қабул қилиш тақиқланади.

О.Хожаниёзов Иқтисодий қонунчилик бошқармаси катта маслаҳатчиси