мамлакатимизда ҳаётга татбиқ этилаётган ҳуқуқий ҳужжатларнинг пировард мақсади

Мамлакатимизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш, уларни рағбатлантириш, қўллаб-қувватлаш ҳамда ҳуқуқий ҳимоя қилишга зарур шарт-шароитлар яратилган. Бу борада соҳанинг ҳуқуқий асослари такомиллаштириб борилаётгани муҳим омил бўлмоқда. Айниқса, сўнгги йилларда қабул қилинган бир қатор қонун ҳужжатлари юртимизнинг ишбилармонлик ва инвестиция муҳити даражасининг халқаро рейтингини сезиларли даражада ошишини таъминлади. Хусусан, бизнесни рўйхатга олиш шартлари бўйича жаҳон миқёсида Ўзбекистон 66 поғона юқорига кўтарилиб, рейтинг ўтказилган 189 мамлакат орасида 21-ўринни эгаллади.

Бу эътироф республикамизда ушбу соҳага қаратилаётган катта эътибор натижасидир. Бугунги кунда тизимда қабул қилинган қонун ҳужжатларига кўра, тадбиркорлик субъектларини рўйхатдан ўтказиш, кредит олиш, хўжалик низоларини кўриб чиқиш, бизнесни тугатиш жараёнлари сезиларли даражада соддалаштирилди ва арзонлаштирилди. Мулкни рўйхатдан ўтказиш, ер участкаларини ажратиш, қурилишга рухсатномалар бериш, электр тармоқларига уланишда “бир дарча” тамойилини оммавий жорий этиш бўйича ишлар амалга оширилди.

Бундан ташқари, тадбиркорлик субьектларининг молия-хўжалик фаолиятини фақат солиқ органлари текшириши, уларга нисбатан ҳар қандай ҳуқуқий таъсир чораларининг фақат суд қарорига биноан қўлланилиши белгиланди. Ҳисобот тақдим этишнинг барча шакллари ва турлари кескин қисқартирилиб, текширишлар сони тубдан камайтирилди. Барча даражадаги давлат бошқаруви идоралари билан ўзаро муносабатларда тадбиркорлар ҳуқуқларининг устуворлиги принципи жорий қилинди. Хўжалик юритувчи субъектларнинг фаолиятига қонунга хилоф равишда аралашганлик учун айбдор шахсларнинг жавобгарлиги кучайтирилди.

Албатта, буларнинг барчаси юртимизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни кенг тараққий эттиришга қаратилган саъй-ҳаракатларнинг юксак самарасидир. Президентимиз томонидан жорий йил апрель ойида қабул қилинган “Ўзбекистон Республикасида инвестиция иқлими ва ишбилармонлик муҳитини янада такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармон ва “Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш ва давлат хизматларини кўрсатиш билан боғлиқ тартиботларни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарор бу борадаги ислоҳотларнинг мантиқий давоми бўлди.

Ушбу Фармонга кўра, тадбиркорлик фаолияти учун шарт-шароит ҳамда ишбилармонлик муҳитини янада яхшилаш борасида15 га яқин норматив ҳужжатларнинг қабул қилиниши ҳамда 20 дан ортиқ қонун ҳужжатларига тегишли ўзгартиш ва қўшимчалар киритилиши назарда тутилган.

Шу билан бирга, унда барча вазирлик, давлат қўмиталари, идоралар ҳамда махаллий давлат ҳокимияти органлари томонидан ўзларининг расмий веб-сайтларига тадбиркорлар билан ўзаро муносабатлар масалаларини тартибга солувчи ахборотларни доимий жойлаштириб борилиши белгиланди. 2014 йил 1 июндан ушбу органларнинг веб-сайтларида чоп этилмаган меъёрий ва бошқа ҳужжатлар талабларини бузиш ҳолатлари учун тадбиркорлик субъектларига жавобгарлик чораларини қўллаш тақиқланди.

Президентимизнинг 2011 йилдаги Фармони билан солиқларни ва бошқа мажбурий тўловларни ўз вақтида тўлаб келаётган, шунингдек, ишлаб чиқариш суръатларининг барқарор ўсиши ва рентабеллигини таъминлаётган кичик тадбиркорлик субъектларининг молия-хўжалик фаолиятини солиқ соҳасида текшириш 2014 йилнинг 1 апрелигача бўлган даврда тақиқланган эди. Эндиликда мазкур ҳужжат билан ушбу мораторий 2017 йилнинг 1 январигача бўлган муддатгача узайтирилди.

Амалдаги қонунчиликка кўра, солиқ, молиявий ҳисоботларни тақдим этмаган ва кўрсатилган манзилида бўлмаган тадбиркорларнинг ҳисобварақлари бўйича операцияларни тўхтатиб туриш давлат солиқ хизмати органлари қарорлари билан амалга оширилар эди.Эндиликда солиқ хизмати органлари томонидан ушбу чора фақат суднинг тегишли қарори асосидагина амалга оширилиши белгиланди.

Бундан ташқари, кичик тадбиркорлик субъектлари томонидан Давлат бюджетига солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлашда банк хизматлари учун тўловлар ундирилиши бекор қилинди.

Жорий йилнинг 1 июлидан бошлаб саноатнинг кўп меҳнат талаб қиладиган айрим тармоқлари бўйича (қурилиш материаллари, енгил, ва озиқ-овқат саноатлари) кичик корхоналар ишчиларининг чекланган ўртача йиллик сони икки бараварга оширилди.

Президентимизнинг “Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш ва давлат хизматларини кўрсатиш билан боғлиқ тартиботларни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори ана шу саъй-ҳаракатларнинг узвий давоми сифатида қабул қилингани эътиборга молик. Унда ишбилармонлар учун лицензиялаш ва рухсат этиш характерига эга ҳужжатларни бериш механизмларини янада соддалаштириш ва арзонлаштириш, шунингдек, тадбиркорликка кўпроқ эркинлик бериш мақсадлари кўзда тутилган.

Шу ўринда таъкидлаш жоизки, адлия органларининг асосий вазифаларидан бири — айнан тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдир. Шу нуқтаи-назардан айтганда, давлатимиз раҳбарининг юқоридаги Фармон ва қарорининг ижросини таъминлаш вазирликнинг муҳим вазифаларидан бири этиб белгиланди.

Ҳозирда Фармонда белгиланган норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳаларини ўз вақтида ва сифатли тайёрлаш мақсадида тегишли ишчи гуруҳлари ташкил этилиб, улар томонидан қонун ҳужжатларини хатловдан ўтказиш, уларни қўллаш амалиёти, шунингдек, хорижий давлатларнинг бу борадаги тажрибасини ўрганиш бўйича зарур ишлар амалга оширилмоқда.

Бундан ташқари, адлия органлари томонидан тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлашга қаратилган қонун ҳужжатларига риоя қилиниши устидан қатъий назорат ўрнатилиб, аниқланган қонун бузилиш ҳолатларини бартараф этиш юзасидан зарур чоралар кўрилаётир.

Жумладан, жорий йилнинг 1-чорагида тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш юзасидан адлия органлари томонидан 456 та тақдимнома, 389 та огоҳномалар киритилди. Ушбу таъсир чоралари натижасида 368 нафар мансабдор шахслар интизомий жавобгарликка тортилди, шу жумладан 17 нафари эгаллаб турган лавозимидан озод этилди.

Адлия органлари киритган таклифлари асосида қонун бузилиши ҳолатларига йўл қўйган 48 нафар ҳуқуқбузарлар маъмурий жавобгарликка тортилди. Тадбиркорлар манфаатларини кўзлаб судларга 8 миллиард 167 миллион сўмдан ортиқ 357 та даъво аризалари киритилиб, ҳозирда 2 миллиард 129 миллион сўмдан ортиқ 199 та даъво аризалар судлар томонидан қаноатлантирилди, 685 та тадбиркорлик субектларининг фаолиятини қайтадан бошлашга амалий ёрдам кўрсатилди.

Мухтасар қилиб айтганда, Президентимизнинг юқорида қайд этилган Фармон ва қарори, албатта, тадбиркорларни янада қўллаб-қувватлашда, асосий эътиборини фаолиятини ривожлантиришга қаратишда муҳим ўрин тутади. Шу билан бирга, иқтисодиётимизда кичик бизнес улушининг янада ортишига хизмат қилади.

А. УСМОНОВ, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирининг ўринбосари.